یکی از آثار و علائم قیامت، فساد اخلاقی و اقتصادی می باشد که قبل از ظهور حضرت امام زمان(علیه السلام) واقع شده و روایات زیادی در این باره موجود می باشد. برای اجتناب از نقل روایات گوناگون، فقط به ذکر دو روایت که در برگیرنده همه گرفتاریها و آسیبهای اخرالزمان است، اکتفاء می گردد.

علی ابن ابراهیم قمی روایتی به این مضمون دارد و می گوید: پدرم به من خبر داد از سلیمان بن مسلم بن الحشاب و ایشان از عبدالله بن جریح الملکی و او از عطاء بن ابی ریاح و او از عبدالله بن عباس نقل کرد که گفت: روزی با رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) حجه الوداع انجام دادیم و حضرت در حالی که دستگیره کعبه را گرفته بود رو به ما کرد و گفت: توجه کنید و به هوش باشید که می خواهم شما را از نشانه ها و علامات وقوع قیامت خبر دهم و در آن هنگام سلمان که از همه ما به حضرت نزدیکتر بود عرض کرد بلی یا رسول الله ما آماده گوش دادن هستیم. سپس حضرت فرمود: از نشانه های قیامت بی اعتنائی و ضایع کردن نمازها و پیروی از شهوات و گرایش به خواسته های نفسانی و احترام و تجلیل از سرمایه داران و ترجیح مطامع و منافع دنیوی بر مصالح دینی و ایمانی می باشد. در آن هنگام است که قلب مومن با مشاهده مفاسد و منکرات از شدت غم و اندوه جریحه دار شده و مانند پاشیدن نمک در آب متلاشی می شود و علیرغم خواسته اش قدرت تغییر آن را ندارد. سلمان عرض کرد: آیا اینها واقع می شود؟ حضرت فرمود: آری قسم به خدائی که جانم در قبضه قدرت اوست چنین خواهد شد و آن زمان است که زنها در کنار شوهرانشان در ملاءعام و در انظار مردم اجنبی و نامحرمان به تجارت و کسب و کار مشغول می شوند و بدون شک همان زمان است که پدیده ائی از غرب و پدیده ائی از شرق عالم میان امت من آورده شده و در بین آنان نفوذ و رسوخ کرده و مسلمین را در اخلاق و آداب و اعتقاد دگرگون می سازد. پس وای بر ضعفاء امت من که دارای استقلال فکری نبوده و قدرت تشخیص حق از باطل را ندارند و تحت تاثیر فرهنگ اجنبی قرار می گیرند. خدا به داد آنها برسد و در آن عصر مساجد به انواع زینتها آراسته شده مثل آرایش معابد یهود و نصاری و قرآن ها به زیباترین صورت چاپ می شود و مغازه ها و گلدسته های مساجد مرتفع شده و در آن زمان است که خوانندگان و نوازندگان در جامعه زیاد شده و غنا و موسیقی و آلات لهو و لعب بین مردم رایج شده و بدترین مردم از امت من سراغ آنها می روند و عده ائی قرآن را برای مقاصد دنیوی می آموزند و با آن آواز می خوانند و عده ائی علوم اسلامی را برای مطامع دنیا می آموزند و خواندن قرآن را با صدای دلربا و هیجان آور شغل قرار می دهند و در آن زمان افراد شرور و ناصالح بر خوبان مسلط شده و مجادله مشاجره در بحثها و گفتگوها بین مردم رایج شده و کسی تسلیم حق نشده و پذیرای سخن منطقی دیگری نیست و به پوشیدن لباس قیمتی فخر و مباهات می کنند و به فریضه مهم امر به معروف و نهی از منکر بی اعتنایی می کنند و کار به جایی می رسد که در نظر مردم ارزش دختران آراسته از مردان مومن بیشتر شده و در آن زمان سرمایه دار حاضر نیست که با فقراء باشد، بلکه چه بسا اتفاق می افتد که فقیر دست نیاز به سوی مردم دراز می کند و در طول هفته کسی را نمی یابد که پول در دستش بگذارد. سلمان عرض کرد: یا رسول الله آیا همه این ها واقع می شود؟ حضرت فرمود: آری قسم به خدایی که جانم در دست اوست واقع خواهد شد. در آن روز است که طلا و نقره برای مردم هیچ اثری در بهبودی وضع زندگی آنان نخواهد داشت. و این معناهای سخن حق تعالی است که فرمود: «فَقَد جَاءَ اَشرَاطَهَا» : به تحقیق نشانه های قیامت واقع شده است.

در كتاب « جامع‌الاخبار» از جابر بن عبدالله انصاري روايت شده است كه گفت: در سال حجة الوداع با پيغمبر(صلي الله عليه و آله و سلم) به حج رفتم . پيغمبر(صلي الله عليه و آله و سلم) بعد از انجام اعمال حج آمد تا با خانه خدا توديع كند. حلقه در را گرفت و با صداي رسا فرمود: "اي مردم" با اين صدا تمام مردمي كه در مسجدالحرام و بازار بودند، جمع شدند. آنگاه پيغمبر اکرم(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: اي مردم آنچه را كه بعد از من روي مي‌دهد و هم اكنون به شما مي‌گويم از من بشنويد و حاضران به غايبان برسانند.

سپس پيغمبر اکرم(صلي الله عليه و آله و سلم) گريست، بطوريكه از گريه حضرت همه مردم گريستند. چون حضرت از گريستن آرام گرفت، فرمود: اي مردم خدا شما را بيامرزد. بدانيد كه شما از اين روز تا صد و چهل سال بعد مانند برگي هستيد كه خار نداشته باشد، آنگاه تا دويست سال بعد برگ و خار خواهد داشت و بعد از آن خار بدون برگ است. بطوريكه در آن زمان جز سلطان ظالم يا ثروتمند بخيل يا عالِم دنيا پرست يا فقير دروغگو يا پيرمرد زناكار يا بچه بي‌آبرو و يا زن احمق ديده نمي‌شود. آنگاه پيغمبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) گريست. سلمان فارسي عرض كرد يا رسول الله بفرماييد بدانيم كي واقع مي‌شود؟

فرمود: اي سلمان در زماني كه علماي شما كم شوند و قاريان شما از ميان بروند و زكوة خود را ندهند و كارهاي زشت خود را آشكار سازند و صداي شما در مساجد بلند شود و امور دنيا را روي سر بگذاريد و دانش را زير پا، سخنان شما دروغ و شيريني گفتارتان غيبت و آنچه بدست آوريد حرام باشد نه بزرگان شما به كوچكتر رحم كنند و نه كوچكتران احترام بزرگتران را نگه دارند.

در آن اوقات آثار غضب خدا بر شما فرود مي‌آيد و سختي شما را به همان وضع در ميان شما قرار مي‌دهد و در ميان شما از دين جز لفظ آن كه بر زبان مي‌آوريد باقي نمي‌ماند. هنگامي كه اين خصلتها را پيدا كرديد، منتظر باد سرخ و يا مسخ شدن يا سنگباران باشيد. آنچه اين را تصديق مي‌كند در كتاب خدا هست و آن اين آيه است: قُل هُوَ القَادِرُ عَلَي اَن يَبعَثَ عَلَيكُم عَذَاباً مِن فَوقِكُم اَو مِن تَحتِ اَرجُلِكُم اَو يَلبِسَكُم شِيَعاً وَ يُذِيقَ بَعضَكُم بَاسَ بَعضٍ اُنظُر كَيفَ نُصَرِّفُ الاَيَاتِ لَعَلَّهُم يَفقَهُونَ. يعني اي پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) بگو: خداوند قادر است كه عذابي از بالاي سر يا زير پاهايتان برشما برانگيزد يا اينكه لباس تفرق بر شما بپوشاند و مزه سختي بعضي از شما را به بعضي ديگر بچشاند. ببين چگونه ما اين علامات را مي‌گردانيم تا اينكه آنها بفهمند.*1

در اين وقت جمعي از اصحاب برخاستند و عرض كردند: يا رسول الله بفرماييد بدانيم اينها كه فرموديد كي پديد مي‌آيد؟ فرمود: هنگامي كه نماز را از اوقات خود به تاخير بياندازند و شهوتراني و شرابخواري پيشه گيرند و به پدران و مادران ناسزا بگويند بطوريكه مال حرام را غنيمت و پرداخت زكوة را زيان ببينند، مرد از زن خود اطاعت كند و به همسايه آزار رساند و پيوند خويشي را قطع كند.

رحم بزرگان از ميان رود و حياء كوچكتران كم شود، ساختمانها را محكم سازند و به نوكر و كلفت ستم كنند و از روي هواي نفس شهادت دهند و به ظلم حكم كنند و مرد پدرش را لعنت كند و به برادرانش حسد ورزد و شركاء در معامله خيانت كنند، وفا كم شود و زنا شيوع يابد و مردان خود را به لباس زنان بيارايند و روسري حياء از سر زنها برداشته شود و خودفروشي در دلها راه يابد مانند زهر كه در بدنها رخنه مي‌كند. كارهاي خوب كم شود و گناهان آشكار گردد و واجبات الهي از نظر بيافتد و با گرفتن مال، صاحب مال را ستايش كنند و ثروت را در راه خوانندگي صرف كنند و سرگرم دنيا گردند و از توجه به آخرت باز مانند، تقوي كم و طمع زياد شود و هرج و مرج پديد آيد. مؤمنين خوار و اهل فسق عزيز گردند. مساجد آنها با اذان گفتن آباد و دلهاي آنها از ايمان خالي گردد. قرآن را سبك بشمارند و شخص با ايمان هرگونه خواري از آنها ببيند.

در آن اوقات مي‌بيني كه صورت آنها صورت آدمي ولي دلهايشان شياطين است. سخنان آنها از عسل شيرين‌تر و دلهايشان از حنظل تلخ‌تر است. آنها گُرگهائی هستند كه لباس آدمي پوشيده اند. در آن موقع روزي نيست كه خداوند به آنها نفرمايد: آيا از رحمت من مغرور شده‌ايد يا بر من جرات پيدا كرده‌ايد.

اَفَحَسِبتُم اَنَّمَا خَلَقنَاكُم عَبَثاً وَ اِنَّكُم اِلَينَا لَا تُرجَعُونَ. يعني آيا گمان كرده‌ايد كه شما را بيهوده آفريده‌ام و بسوي من باز گشت نمي‌كنيد؟*2

به عزت و جلال خودم سوگند اگر به خاطر آنها كه از روي اخلاص مرا عبادت مي‌كنند، نبود به اندازه يك چشم بهم زدني به كساني كه نافرماني من مي‌كنند مهلت نمي‌دادم.

اگر به واسطه تقواي پرهيزكاران بندگانم نبود يك قطره باران از آسمان فرو نمي‌فرستادم و يك برگ سبز از زمين نمي‌روياندم. شگفت از مردمي كه اموالشان را خداي خود مي‌دانند و آرزوهايشان طولاني و عمرشان كوتاه است. در عين حال چشم دارند كه در جوار رحمت حق منزل كنند. در صورتيكه جز با عمل به آن نمي‌رسند و عمل هم بدون عقل كامل نمي‌شود.*

پی نوشت:

*1- قرآن مجید، سوره انعام، آیه 65                                                                                   

*2- قرآن مجید، سوره مؤمنون، آیه 115

*- بر گرفته از كتاب مهدي موعود(ترجمه جلد سیزده بحارالانوار، تالیف علامه مجلسي)، مترجم علي دواني، صفحه 1045